„Polscy radykalni performerzy 1967–1989”
17 maja – 15 czerwca 2014
sobota, 17 maja 2014 – Noc Muzeów:
godz. 17.30 – oprowadzanie kuratorskie, oprowadza Max Hexer
godz. 18.00 – wernisaż
godz. 19.00 – performanse: Krzysztof Zarębski, Zbigniew Warpechowski, Warschau / Max Hexer Hard Core Performance Group
Wśród przedstawionych dzieł będą m.in. dokumenty rzeczowe akcji „Msza Romantyczna” Jerzego Beresia z 1978 roku – dzieło o burzliwej historii, zniszczone lub ukradzione w stanie wojennym, które zostało zrekonstruowane przez autora w 2005 roku. „Msza”, to 21 płócien zawierających tytuły i daty pierwszych 21 manifestacji artysty (tak Jerzy Bereś nazywał swoje akcje i performansy) z lat 1968–1978. Planszom tym towarzyszy obiekt pt. „Ołtarz spełnienia” oraz dokumentacja fotograficzna akcji Beresia z 1978 roku, autorstwa Jacka Szmuca.
Jerzy Bereś, „Msza romantyczna”, 1978, Kraków, Galeria Krzysztofory, dokumentacja fotograficzna akcji Jerzego Beresia autorstwa Jacka Szmuca, własność Kolekcja Sztuki Galerii Bielskiej BWA.
Zasadniczym trzonem wystawy „Polscy radykalni performerzy 1967–1989” są prace i autorskie dokumentacje działań klasyków polskiej sztuki performansu: Jerzego Beresia, Zbigniewa Warpechowskiego i Krzysztofa Zarębskiego, które zostały zakupione do Kolekcji Sztuki Galerii Bielskiej BWA w 2013 roku dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Są to fotografie sygnowane przez autorów, plansze fotograficzne z tekstami autorskimi oraz obiekty wykonane przez artystów w trakcie manifestacji – performansów.
Prezentowane będą także zapisy, autorskie dokumentacje i rejestracje wystąpień innych znaczących polskich artystów performerów, pionierów sztuki ciała: Jacka Rydeckiego, Jerzego Truszkowskiego i Zbyszko Trzeciakowskiego. Te unikatowe prace, niepokazywane dotąd na wystawach (Trzeciakowski), pochodzą z kolekcji Maxa Hexera, kuratora wystawy.
Krzysztof Zarębski, „Sesja na Siennej”, 1972, fot. Leszek Fidusiewicz, czarno-biała odbitka na papierze fotograficznym z 1972 roku, edycja 1/5, 60 x 50 cm, własność Kolekcja Sztuki Galerii Bielskiej BWA.
Wystawa jest kontynuacją wcześniejszych realizacji Galerii Bielskiej BWA prezentujących polską neoawangardę – w 1998 roku odbyła się tu pierwsza w III RP wystawa prac duetu KwieKulik, a następnie wystawy: Leszka Przyjemskiego (1999), Przemysława Kwieka (2004), Zbigniewa Libery i Darka Foksa (2006), Andrzeja Paruzela (2007), Andrzeja Dudka-Dürera (2008), Andrzeja Partuma (2008), Andrzeja Lachowicza (2009), Krzysztofa Zarębskiego (2009) i Łodzi Kaliskiej (2010). Galeria wydała dwie książki Jerzego Truszkowskiego poświęcone artystom sztuki krytycznej i performansu: w 2004 roku książkę pt. „Artyści radykalni” oraz w 2013 roku „Post Partum Post Mortem. Artyści awangardowi w społeczeństwie socjalistycznym w Polsce 19681988 (od Jacka „Krokodyla” Malickiego do Jacka Mikołaja Rydeckiego)”. W Bielsku-Białej odbyły się też głośne prezentacje „Sztuka kobiet” oraz indywidualne wystawy najważniejszych artystek neoawangardy: Teresy Murak (1998), Marii Pinińskiej-Bereś (2000) i Natalii LL (2004).
Zestaw 30 fotografii z najważniejszych performansów Krzysztofa Zarębskiego z lat 70. XX wieku, wykonywanych głównie przez Leszka Fidusiewicza, jedynego fotografa, który towarzyszył wówczas artyście podczas jego działań, a także trzy unikatowe prace Zarębskiego z lat 70. o charakterze kolażu.
Krzysztof Zarębski, „Autohemo”, Galeria Labirynt, Lublin, 1976, fot. Leszek Fidusiewicz, barwna odbitka na papierze fotograficznym, 2013, edycja 1/5, 180 x 90 cm, własność Kolekcja Sztuki Galerii Bielskiej BWA.
– Każdy zestaw prac ma odmienny charakter, tak jak różna była sztuka tych trzech najstarszych polskich performerów. Rzeźbiarz Jerzy Bereś podczas swoich manifestacji zawsze tworzył obiekt materialny, który był ostatecznym efektem działania. Tytuły, nawiązujące do terminologii religijnej, miały element delikatnego pastiszu,
ale zasadniczo podkreślały poważny, rytualny, niemal mistyczny charakter tych wystąpień. Artysta nie dbał o dokumentację fotograficzną (czy później wideo), gdyż najważniejszy był dla niego żywy kontakt z widzem. Również Zbigniew Warpechowski z wielką powagą podchodził do sztuki i swojej w niej aktywności. Każdy jego performans był starannie opracowany i przemyślany, artysta wykorzystywał swoją wiedzę filozoficzną, a działania miały charakter body artu: nie stronił on od tak radykalnych kroków, jak podpalenie włosów czy przebicie gwoździem dłoni. Fotografie, ofiarowane Warpechowskiemu przez fotografów dokumentujących jego działanie, artysta wybierał starannie i umieszczał na planszach z opisem performansu, często dodając rysunki, wykresy, elementy nadające im charakter konceptualny.
Najbardziej ‘lekkie’ w tym kontekście wydają się być performanse Krzysztofa Zarębskiego. Ten mieszkający w Warszawie, mający kontakt z międzynarodowym środowiskiem (także dzięki karierze sportowej w lekkoatletyce) artysta nie stronił od udziału innych osób w jego wystąpieniach – modelek, muzyków – a także przedmiotów: wykonanych przez siebie, trochę surrealistycznych, trochę erotycznych obiektów – mówi o wystawie Agata Smalcerz, dyrektor Galerii Bielskiej BWA. Agata Smalcerz przed 26 laty jako pierwsza w Polsce opisała polski performans w swojej pracy magisterskiej („Performance w Polsce”, Uniwersytet Jagielloński, 1988).
Fotografia autorska dokumentująca performans, traktowana na równi z dziełem sztuki, stała się lejtmotywem najnowszego zestawu prac zakupionych w 2013 roku do Kolekcji Sztuki Galerii Bielskiej BWA dzięki programowi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Regionalne kolekcje sztuki współczesnej”.
– W kolekcji galerii znajduje się już kilka prac artystów sztuki krytycznej i performance, m.in. Przemysława Kwieka, Zofii Kulik i Zbigniewa Libery. Galeria zamierza stworzyć reprezentatywny zbiór, składający się z najcenniejszych artefaktów bądź autorskich dokumentacji artystów klasyków w tej dziedzinie: Zbigniewa Warpechowskiego, Jerzego Beresia, Krzysztofa Zarębskiego, Pawła Kwieka, Zygmunta Rytki, Zbyszko Trzeciakowskiego, Jerzego Truszkowskiego, Jacka Kryszkowskiego. Ich twórczość miała największy wpływ na zmiany, jakie zaszły w sztuce polskiej pod koniec XX wieku. Jednak do tej pory w zbiorach publicznych brak jest reprezentatywnego zestawu fotografii, filmów, dokumentacji łączącej fotografie z autorskimi tekstami, czy też obiektów pozostałych po performance tych artystów – mówi Max Hexer, kurator wystawy, autor koncepcji zakupu prac.